De Omgekeerde Wereldkaart – variaties op een Blauwe Knikker
Waarschijnlijk overkomt het iedereen die graag op kaarten kijkt wel eens. Je denkt: stel je nou eens voor dat het land zee is en de zee land. Dat continenten oceanen zijn en oceanen continenten. Dat eilanden meren zijn en meren eilanden. Een omgekeerde wereldkaart.
Ik kon de verleiding niet weerstaan de kaart van zo’n fantasiewereld tot in details uit te werken. Maar ook daarmee ben ik niet de enige. Een beetje googlen levert een leuke verzameling omgekeerde kaarten op. Vladislav Gerasimov bijvoorbeeld maakte een mooie gestyleerde kaart met een fantasysfeertje. En Chris Wajan verdiept zich op zijn Panetocopia-website uitgebreid in het klimaat, de plantengroei en de cultuur van Inversia (en van nog een stuk of twintig andere mogelijke werelden).
Blue Marble
Toch denk ik dat mijn kaart nog wel iets toevoegt, vooral door de kleuren, waarbij ik me heb laten inspireren door de beroemde Blue Marble-kaarten van de NASA. Die tonen de Aarde zoals die er uit ziet vanuit de ruimte. Inderdaad, als een blauwe knikker. Natuurlijk is mijn variant wat minder blauw en wat meer groen en vooral meer geel, rood en bruin.Inderdaad, een Brown Marble.
Het is een bijzondere planeet, die omgekeerde wereld. Het oppervlak bestaat voor slechts 29 procent uit water, tegen 71 procent op onze eigen Aarde. Dus er is ruim twee keer zoveel land beschikbaar als bij ons. Wat niet wil zeggen dat er twee keer zoveel mensen kunnen wonen, want een groot deel van dat oppervlak is onbewoonbaar. De regen moet tenslotte ergens vandaan komen.
Omgekeerd Reliëf
Niet alleen de kustlijnen zijn omgekeerd in deze wereld. Ook het reliëf is consequent het tegenovergestelde van de werkelijkheid. De diepste gedeelten van de wereldzeeën liggen dan ook in de Tibetaanse en Himalaya-troggen in het zuiden van de Aziatische Oceaan. En de hoogste pieken, tot een kilometer of elf, zijn te vinden in het Marianengebergte in het westen van het continent Pacifica.
Als je heel ver inzoomt, houdt de inversie een keer op. Het is moeilijk je omgekeerde rivieren voor te stellen als landtongen die honderden kilometers de oceaan in lopen. Maar dat schaalniveau is voor deze wereldkaart niet relevant.
Klimaat
De omgekeerde wereld is even groot als de onze en is even ver van de zon. Maar toch is het klimaat er radicaal anders. Water heeft een matigende invloed, dus als er daar veel minder van is, zijn de extremen veel groter. Ook de golfstromen, die bij ons warmte van de evenaar naar de poolgebieden transporteren, spelen een veel kleinere rol.
Veel gebieden zijn heel ver van een zee verwijderd. Daar zal dus weinig neerslag vallen. En op een aantal plaatsen houden bergen en hoogvlakten de regen tegen.
Landschap
Vooral het continent Pacifica, aan bijna alle kanten omgeven door hoge bergketens, is één grote woestijn. Een super-Sahara die bijna de halve planeet omvat, met slechts een paar oases als de Hawaii- en Tahiti-meren. Leuk voor de liefhebbers van desolate steenvlakten, waartoe ik mezelf ook reken. Maar niet erg geschikt als landbouwgrond, en dus zeer, zeer dun bevolkt.
Er zijn ook gebieden waar je wel meteen een beeld van weelderig groene heuvels bij krijgt. Het Mediterraan schiereiland bijvoorbeeld, of de Grote Eilanden in de Canadese Oceaan. Of het gebied rond de Indonesische meren, of het geheel door zeeën en meren omgeven Caribië.
Biologie
In onze eigen wereld zijn een aantal gebieden met een geheel eigen flora en fauna: Australië, Madagaskar, de Galapagoseilanden. Geïsoleerde gebieden waar de evolutie zijn eigen gang kon gaan. Dat is op de omgekeerde wereld niet het geval. Over land kunnen soorten zich makkelijk over de hele planeet verspreiden. Al past het leven zich wel aan aan de extremere omstandigheden die hier voorkomen.
Maar de grote diversiteit zit juist in de zeeën. Er is niet één wereldomvattende watermassa maar een zestal kleinere waterbekkens die niet of nauwelijks met elkaar in verbinding staan. Daarnaast zijn er een flink aantal kleinere zeeën en meren. De evolutie van het zeeleven volgt dan ook de meest buitenissige zijpaden. De omgekeerde wereld is een paradijs voor seafood-liefhebbers!
Cultuur
Voor de scheepvaart is zo’n omgekeerde wereld niet optimaal. Te voet kun je bijna overal komen dus een wandeling rond de planeet behoort tot de mogelijkheden. Maar een simpele zeiltocht om de wereld is geen optie.
De culturen die ontspruiten aan de kusten van de oceanen zijn dan ook grotendeels naar binnen gericht. Er wordt vooral handel gedreven met steden die aan dezelfde waterpartij liggen. Contact met beschavingen rond de andere oceanen is er wel, maar beperkt. Ik stel me karavanen voor die traag over droge hoogvlaktes trekken.
Uiteindelijk is er wel een Beringkanaal gegraven tussen de Alaskazee en de Golf van Chukotka. Maar dat ligt zover noordelijk dat het slechts een paar maanden per jaar bevaarbaar is. En dan nog dreigt op die route voortdurend het gevaar van ijsbergen.
De omgekeerde namen
De naamgeving op zo’n omgekeerde wereldkaart ligt op veel plaatsen voor de hand. Noordzee wordt Noordland, Groenland wordt de Groene Zee. Polynesië blijft Polynesië, Nieuw Zeeland wordt Nieuw Landzee. En natuurlijk is er een Straat van Panama, een Newfoundlake en een Golf van Suriname.
Maar vooral op het Zuidelijk Halfrond, dat in onze wereld grotendeels uit water bestaat, zijn er gebieden waar de namen schaars zijn. Nou is het gebied onder de vijfenveertigste breedtegraad sowieso één wereldomspannend Siberië, zeer dun bevolkt. De behoefte aan naamgeving is daar dus toch al wat kleiner
Down under
Laten we wat verder inzoomen op een aantal interessante deelgebieden. De Australische Zee bijvoorbeeld, met langs de kusten een grote variatie aan landschappen. Van de tropische wouden in het noorden via de drogere gebieden langs de oost- en westkust tot de loof- en naaldwouden in het zuiden. In een boog om de Australische Zee heen liggen een groot aantal meren. Sommige daarvan zijn eigenlijk kleine zeeën. Hier vinden we een grote diversiteit aan culturen, die dit deel van de wereld tot een boeiend gebied maken. De toendra’s in het verre zuiden en de woestijnen in het oosten daarentegen zijn vrijwel niet bevolkt.
Panama
Op het westelijk halfrond vormt de Straat van Panama een belangrijk knooppunt. Dit is de verbinding tussen de Amerikaanse Oceanen, ook wel aangeduid als de Canadese en de Braziliaanse Oceaan. Door de eeuwen heen is dit altijd een belangrijke handelsroute geweest tussen de culturen van het Noorden en het Zuiden.
Het tropisch regenwoud van Caribië vormt een groot contrast met het besneeuwde hoogland van Bermuda. Achter het El Salvador-gebergte beginnen de eindeloze rots- en zandwoestijnen van Pacifica. Verder naar het noorden zijn de strategisch gelegen Grote Eilanden, met hun relatief milde klimaat, een culturele hotspot.
De kusten van de Europese Zee
De Europese zee is een deel van de wereld met fascinerende kustlijnen. Vanaf het Noord-Atlantisch continent strekken zich twee grillig gevormde schiereilanden ver uit in de richting van de Aziatische oceaan. Oostland, dat zich splitst in Botnië en Finland. En Mediterranië, dat ook nog eens via de smalle Bosporus-landengte verbonden is met Zwartland. Op het schiereiland liggen ook nog eens een paar grote meren.
Anders dan veel andere regio’s op deze vreemde wereld mag Mediterranië zich verheugen in overvloedige regenval. En dat bij ronduit aangename temperaturen, zeker in vergelijking met naburige gebieden. Dit is dan ook altijd een populair en dichtbevolkt gebied geweest. En natuurlijk is er de hele geschiedenis door strijd geleverd om de heerschappij over het schiereiland.
Het Noordland en het gebied rond de Britse Meren ontberen in deze wereld de milde invloed van de warme Golfstroom. We vinden hier uitgestrekte boreale naaldwouden. In het westen rijst het Keltisch laagland op naar de kale Noord-Atlantische hoogten. Het Oostland en de Scandinavische archipel vormen een overgang tussen naaldwoud en toendra. Nog verder naar het noorden zijn het IJsmeer en de Groene Zee, omgeven door gletschers, alleen tijdens de korte zomer deels bevaarbaar.
Fantasy
Kortom, de Omgekeerde Wereld is een ideale setting voor een 48-delige fantasyserie. Met Carice van Houten als koningin van Biskaje… Heeft iemand toevallig contacten bij Disney of Netflix?
